Hội chứng mất danh tính (Impostor Syndrome) là một hiện tượng tâm lý phổ biến, trong đó người mắc chứng luôn cảm thấy mình không xứng đáng với những lời khen ngợi và không tin vào tài năng, thông minh của mình như cách người khác đánh giá. Khi bị ảnh hưởng bởi hội chứng mất danh tính, bạn luôn sống trong sự lo lắng, thiếu tự tin và không an tâm. Bạn có suy nghĩ rằng: “Có lẽ mọi người đã nhìn nhận sai về tôi. Tôi chắc chắn không thể hoàn thành dự án này. Tôi không đủ năng lực, chỉ là giả vờ biết cách làm thôi”. Mặc dù thực tế là bạn có thể hoàn thành công việc một cách xuất sắc. Vì sao bạn lại có cảm giác như vậy? Hãy cùng TINGAMEMOI.TOP tìm hiểu về hiện tượng này!
Hội chứng kẻ mạo danh imposter syndrome là gì?
Pauline Rose Clance và Suzanne Imes, hai nhà tâm lý học lâm sàng, đã lần đầu tiên nhận ra và đặt tên cho hiện tượng tâm lý “hội chứng kẻ mạo danh” vào năm 1978. Họ đã đưa ra định nghĩa cho hội chứng kẻ mạo danh.
Theo đó, hội chứng kẻ mạo danh là tình trạng mà bạn cảm thấy lo lắng và đánh giá bản thân thiếu năng lực, dù nhiều người xung quanh đã công nhận bạn là tài giỏi và thông minh. Trong tình trạng này, bạn sẽ tự cảm thấy như một “kẻ lừa đảo” hoặc “người giả mạo” và nghi ngờ khả năng của mình.
Khi bị mắc hội chứng kẻ mạo danh, bạn sẽ không tự tin và cảm thấy thiếu năng lực, bất kể bạn đạt được những thành tựu gì. Bạn không thể trải nghiệm niềm vui từ sự thành công vì luôn cho rằng mình kém cỏi và là một kẻ lừa đảo. Bạn luôn sống trong nỗi sợ hãi rằng “một ngày nào đó, mọi người sẽ phát hiện ra con người thật của mình, họ sẽ nhận ra mức độ kém cỏi của mình và khinh bỉ mình”.
Hội chứng imposter syndrome ảnh hưởng gì đến cuộc sống của bạn?
Khi nghe về triệu chứng của hội chứng imposter syndrome, có thể bạn sẽ thấy nó giống với tính cách khiêm tốn. Nhiều người tin rằng khiêm tốn là tính phẩm giá. Thế giới luôn thay đổi, và các vấn đề hoặc tình huống mà mọi người gặp phải có thể phức tạp hơn so với những gì ban đầu tưởng tượng. Do đó, bạn có thể cho rằng thành công hiện tại của mình chỉ là may mắn và không nên tự mãn quá mức về bản thân.
Tuy nhiên, hội chứng imposter syndrome khác biệt với tính khiêm tốn và thận trọng. Điều đó bởi khiêm tốn và thận trọng xuất phát từ việc đánh giá chính xác năng lực của bản thân trước những tình huống phức tạp. Trái lại, hội chứng kẻ mạo danh phát sinh từ cảm giác sai lầm và đánh giá bản thân không xứng đáng với những gì mình đạt được – dù theo một cách khách quan, bạn hoàn toàn xứng đáng với sự khen ngợi.
Điều quan trọng nhất, hội chứng imposter syndrome không chỉ đánh giá tình huống mà còn đánh giá bản thân. Bạn luôn cảm thấy mình kém hơn những người khác khi đối mặt với cùng một vấn đề, đến mức mà bạn có thể cảm thấy không thực sự thuộc về nơi mình đang sống.
Hội chứng kẻ mạo danh có thể khiến bạn cảm thấy kiệt quệ. Nó giống như bạn đang tham gia diễn một vở kịch mà không thể tiếp tục. Bạn thiếu động lực để phát triển bản thân.
Nguyên nhân của hội chứng imposter syndrome là gì?
Hội chứng imposter syndrome, trong bản chất, là sự bóp méo nhận thức. Nó gây nghi ngờ về kỹ năng và thành tựu của mỗi người. Họ nghi ngờ sự đánh giá cao mà người khác dành cho họ.
Tuy nhiên, nguồn gốc của sự nghi ngờ và bóp méo này là gì? Mặc dù có ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần của con người, hội chứng imposter syndrome không được coi là một tình trạng tâm lý nghiêm trọng. Các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng hội chứng imposter syndrome là kết hợp của nhiều yếu tố khác nhau:
- Gia đình: Cha mẹ hoặc các thành viên khác trong gia đình có thể đã tập trung quá nhiều vào thành tích hoặc chỉ trích đối với người khác. Điều này có thể khiến bạn cảm thấy áp lực và không xứng đáng với những thành tựu của mình.
- Áp lực xã hội: Sự áp lực từ nhóm bạn bè hoặc liên quan đến các nhóm có thành tích cao có thể tạo ra cảm giác rằng thành tựu của bạn không đáng để được công nhận. Bạn có thể so sánh mình với những người khác và cảm thấy tự ti về sự kém cỏi của mình.
- Nỗi sợ bị bỏ lại: Một phần của hội chứng imposter syndrome là sự sợ hãi bị phát hiện và loại bỏ khỏi tổ chức hoặc nhóm mà bạn đang tham gia. Bạn có thể sợ mất đi sự thừa nhận và tương tác xã hội mà bạn đã xây dựng.
- Tổn thương trong quá khứ: Nếu bạn đã từng trải qua việc bị từ bỏ hoặc không được chấp nhận bởi một nhóm hoặc cộng đồng do sự khác biệt về mặt xã hội, kinh tế hoặc văn hóa, bạn có thể mang nỗi sợ sẽ không thuộc về một cộng đồng nào đó. Nỗi sợ này có thể tồn tại từ thời thơ ấu và gây áp lực lớn trong việc chấp nhận bản thân.
- Tính cách: Một số loại tính cách, như người hướng nội, có xu hướng tự suy nghĩ và cảm thấy áp lực, nghi ngờ và sợ thất bại nhiều hơn. Những người này có nguy cơ cao hơn để phát triển hội chứng imposter syndrome khi đối mặt với căng thẳng hoặc sự thay đổi.
Cảm giác lo lắng khiến những người bị ảnh hưởng bởi hội chứng imposter syndrome tránh xa những thách thức và cơ hội để phát triển và tỏa sáng. Nếu không được kiểm soát, hội chứng imposter syndrome có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến các mối quan hệ, sự nghiệp cũng như sự hài lòng trong công việc và cuộc sống của mọi người.
Làm thế nào để thoát khỏi hội chứng kẻ mạo danh imposter syndrome?
Dưới đây là một số gợi ý để giúp bạn vượt qua hội chứng imposter syndrome.
- Hiểu rõ nỗi lo lắng tiềm ẩn bên trong: Đánh giá đúng và tích cực về khả năng của bạn có thể giúp bạn phát hiện nguyên nhân thực sự khiến bạn cảm thấy không thể tiến bộ trong công việc.
- Xây dựng bằng chứng cụ thể: Tạo một danh sách với hai cột đơn giản. Một bên là “Bằng chứng cho thấy tôi không đủ năng lực”, và một bên là “Bằng chứng cho thấy tôi có năng lực”. Danh sách này giúp bạn thoát khỏi hội chứng imposter bằng cách thu thập bằng chứng về khả năng thực sự của bạn.
- Tập trung vào giá trị cá nhân: Hãy nhắc nhở bản thân về những điều thực sự quan trọng đối với bạn, thay vì chỉ chú trọng vào thành tựu và đánh giá từ người khác.
- Xây dựng mạng lưới hỗ trợ: Tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Chia sẻ cảm xúc và suy nghĩ của bạn với những người tin tưởng có thể giúp bạn có góc nhìn khách quan hơn về khả năng và thành công của mình.
- Phát triển lòng tự trọng và tự tin: Tìm các hoạt động và thực hành có thể giúp bạn xây dựng lòng tự trọng và tăng cường sự tự tin trong công việc và cuộc sống hàng ngày.
- Tìm hiểu thêm về hội chứng imposter syndrome: Nắm vững kiến thức về hội chứng imposter syndrome sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nó và tìm cách xử lý hiệu quả khi gặp phải.
- Điều chỉnh mục tiêu của bạn: Hãy nhìn cuộc sống và sự nghiệp như một hành trình dài. Để tiến bộ và phát triển, bạn cần đặt ra những mục tiêu thách thức hơn mỗi ngày. Điều này giúp bạn vượt qua cảm giác dễ dàng thành công và tránh nghi ngờ về chính bản thân.
- Xóa “hội chứng kẻ mạo danh” khỏi từ điển của bạn: Đừng để imposter syndrome chiếm giữ suy nghĩ của bạn. Nó khiến bạn chìm đắm trong sự bất an. Tìm người để trò chuyện hoặc viết ra những nỗi sợ hãi của bạn. Khi bạn không quá chú trọng vào imposter syndrome, nó sẽ trở nên ít đáng sợ hơn.
- Thực hành lòng trắc ẩn: Đừng tự coi mình là một kẻ lừa đảo. Hiểu rằng imposter syndrome bắt nguồn từ đâu và cảm thông với bản thân vì những thành công bạn đã đạt được.
- Tử tế với chính mình: Hãy nhớ rằng bạn là một con người và mọi người đều mắc lỗi. Thực hành lòng trắc ẩn giúp bạn kiểm soát sự chỉ trích nội tâm của mình.
- Xem xét khả năng thất bại: Thay vì tập trung vào việc định rõ thất bại một cách trừu tượng, hãy viết ra những kết quả có thể xảy ra nếu một phần nỗ lực của bạn thất bại. Bạn sẽ nhận ra rằng một số sai lầm không làm thay đổi thế giới và hãy học hỏi từ những thất bại thay vì để chúng định hình con người bạn.
- Tìm phản hồi đáng tin cậy từ bạn bè: Hãy thường xuyên nhận phản hồi từ những người mà bạn tin tưởng và tôn trọng. Khi bạn có nguồn phản hồi có ý nghĩa, bạn sẽ không còn lo lắng về ý kiến của người khác về bạn.
Các nhà nghiên cứu tâm lý học cho biết, không ai tránh khỏi hội chứng kẻ mạo danh (imposter syndrome). Thực tế, con người hiếm khi đánh giá đúng tiềm năng của bản thân. Do đó, nếu bạn bao giờ cảm thấy không xứng đáng với lời khen, lạc lõng, sợ thất bại, hoặc lo lắng về việc mất hình ảnh hoàn hảo trong mắt đồng nghiệp, hãy thử áp dụng những mẹo trên để vượt qua cảm giác tự ti.
Kết luận
Imposter syndrome (hoặc hội chứng tự ái) là trạng thái tâm lý mà người bị mắc phải luôn cảm thấy mình không xứng đáng và sợ bị phát hiện là giả dối, không đủ khả năng. Nguyên nhân của Imposter syndrome có thể là do áp lực xã hội, so sánh bản thân với người khác hoặc kinh nghiệm tự thân không đủ. Để vượt qua Imposter syndrome, quan trọng nhất là nhìn nhận lại thành tựu và khả năng của bản thân, phát triển lòng tự tin và tìm kiếm sự hỗ trợ từ người thân, đồng nghiệp hay chuyên gia tâm lý. Từ đó, bạn có thể thay đổi quan điểm và tin tưởng vào khả năng của mình.
